Een column over metropoolvorming op wereldschaal, geschreven door Jaap Modder naar aanleiding van de INTA36 conferentie |Politiques urbaines et developpement economique responsables| te Parijs. Beroerde regie op regioschaal komt niet alleen in Nederland voor, en overheden kunnen het niet alleen oplossen ...
| Download deze column | (PDF)
| Verslag INTA36 | (Engels)
Column geschreven voor:
December 2012, Parijs
Vlak voor de kerst mocht ik in Parijs voor Vereniging Deltametropool een bijdrage leveren aan de conferentie | Politiques urbaines et developpement economique responsables |. In dit soort settings worden wij als Nederlanders altijd een stukje kleiner. In een rij van sprekers met stedelijke regio’s als Jakarta (20 mln inwoners), Lima (10) en Parijs (11) iets melden over een Nederlandse regio, in casu de Metropoolregio Amsterdam met 2.4 miljoen inwoners, betekent in de eerste plaats uitleggen dat zo’n kleine mondiale speler tussen al die ‘groten’ er wel degelijk toe doet. Dat kost tegenwoordig gelukkig niet al teveel moeite.
De gedachte dat omvang de maat is voor een succesvolle metropool is wel een beetje passé. Je kunt metropolen ordenen op hun economische omzet en dan krijg je de Shenzhens, Tianjins en Chongqings in je toptien. Dit deed het tijdschrift Foreign Policy onlangs (sept/okt 2012). Je kunt ze ook ordenen op verblijfskwaliteit, bereikbaarheid, opleidingsniveau en dan krijg je Zürich, Kopenhagen en vaak ook Amsterdam aan kop. Dit doet het tijdschrift Monocle elk jaar (issue 55, 2012). In de laatste rangschikking is Amsterdam overigens verdwenen. Volgens de Amerikaanse sociologe Saskia Sassen hebben middelgrote regio’s echter de toekomst. In het laatste nummer van Scenario, van het in Kopenhagen gevestigde instituut voor toekomststudies, wijst ze op de excellente reputatie van steden als Zürich en Kopenhagen om een bedrijf te beginnen of te vestigen. Met o.a. een betrouwbare overheid en transparante transactiekosten als belangrijkste verklarende factoren.
tijdens INTA36
Amsterdam kan wel een maatje groter, maar de vraag is dus of dit de belangrijkste kwestie van ‘Greater Amsterdam’ is. Ik kon het in Parijs echter niet laten erop te wijzen dat Amsterdam veel groter is dan het lijkt. Een stad met 800.000 inwoners is op wereldschaal klein, een metropoolregio Amsterdam met 2.4 miljoen is dat eveneneens, maar met de Randstad met 6 miljoen kunnen we een beetje meedoen met de groten der aarde. Maar is die Randstad nog wel een realiteit anno 2013? En doen we onszelf daarmee niet tekort? Kijk naar Eindhoven, kijk naar de economische “hittekaart” en dan zie je een Nederlandse Deltametropool ontstaan met als hoekpunten Zwolle, Eindhoven, Breda en Amsterdam, de ZEBRA-stad. In die Deltametropool wonen zo’n 11 miljoen mensen, evenveel als in Île-de-France. Eberhard van der Laan zei onlangs: ”Rotterdam is de haven van Amsterdam”. Even omschakelen en emoties opzij; misschien is het wel zo. Chinezen zien dat wel zo, wij niet. De A2 van Amsterdam naar Eindhoven als de centrale economische as van de Deltametropool; euh kijk maar, ja dat is al zo. Stel dat het programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) wordt uitgevoerd, dan worden de intercity’s regionale metrotreinen en zien we op de tempografische kaart (geen afstanden maar tijdsafstanden) één centraal stedelijk gebied ontstaan, de nieuwe Deltametropool.
In Parijs moest ik mijn gehoor melden dat in ons land deze ‘nieuwe realiteiten’ geen bondgenoten hebben in de politiek en daarmee in de bestuurlijke vormgeving, laat staan in een stedelijke agenda. Die is er niet bij de Rijksoverheid en slechts een beetje, in statu nascendi, bij een stad als Amsterdam. En toch is die agenda niet moeilijk te benoemen. Nederland, Amsterdam, doet het met Singapore het beste als global player. Logisch, allebei het grootste buitenland. Toch kan er wel een schepje bovenop als het gaat om structurele versterking van de economie. Alleen op toerisme kunnen we niet draaien, logistiek wordt onderschat en creatief wordt overschat. Het openbaar vervoersnetwerk van stad en regio loopt achter bij de werkelijkheid; het polycentrische netwerk van de metropoolregio Amsterdam kan versterkt worden door de knopen in dat netwerk beter te koppelen aan het lijnennetwerk, door transit oriented development. Denk aan een andere lijnvoering van de ponten op het IJ. Versterking van polycentriciteit geldt voor de regio, maar ook voor de grotere schaal van ZEBRA-stad. De belangrijkste knopen in dat netwerk vragen om definiëring en een bediening van zes maal per uur over het spoor.
rondleiding La Defense, Parijs
Een metropool kun je maken. In Parijs loopt het openbaar vervoersnetwerk tegen haar grenzen aan. Het project ‘Grand Paris’ heeft een miljardenbudget opgeleverd voor nieuwe metrolijnen, maar daar blijft het niet bij. De stad werkt aan ruimte voor de fiets, aan de openbare ruimte en nog veel meer. De metropool vraagt om grootschalige, maar ook om kleinschalige interventies. Amsterdam is vooral goed in dat laatste en voor de nieuwe Nederlandse metropool, te beginnen bij Groot Amsterdam, is een completere agenda nodig. Een agenda die ook gedeeld kan worden met de Rijksoverheid; niet als bovenmeester maar als ”partner in crime”. Eén burgemeester voor Groot Amsterdam, een Boris Johnson. En een eigen fiscaal domein, zodat men niet voor elke investering zich jarenlang door ziekmakende Rijksprocedures moet worstelen. En ja, ook een beetje meer bestuurlijke institutionalisering op regioschaal. Meer dan alleen die tafel met stoelen en een fles Chardonnay van wijnhuis ”De Vrijblijvende Vrijstaat”.
De conferentie in Parijs liet overigens zien dat wij niet de enige zijn met een fors probleem van institutionele fragmentatie, oftewel beroerde regie op regioschaal. Lima, Jakarta en Parijs, allen hebben ze te maken met hetzelfde probleem. Overheden kunnen dit ook niet alleen oplossen. De kracht van een metropool ligt misschien ook veel meer in de kracht van stedelijke elites, van hun organiserend vermogen, van hun bewustzijn en wereldburgerschap. Zo ging het ook altijd in Amsterdam, maar aan het begin van deze eeuw is dat een beetje afwezig. Geschiedenis is cyclisch, zo leert ons de Engelse filosoof John Gray. Laten we het hopen, om te beginnen voor de metropoolregio Amsterdam.
| Download deze column | (PDF)
