Exitpoll: GroenLinks-PvdA grootste partij met 8 zetels, PVV volgt met 7 zetels (2024)

Dit blog is gesloten

We sluiten dit blog nu af. Lees hier verder in ons nieuwe blog.

Yesilgöz snel weg bij partijbijeenkomst, teleurstelling bij VVD

Partijleider Dilan Yesilgöz van de VVD is al vóór tien uur weg uit Rotterdam, ze spreekt de VVD’ers in hotel Nhow niet toe, ze zegt ook niets tegen journalisten. De zaal wordt snel leger. JOVD-voorzitter Mauk Bresser zegt dat hij de voorlopige uitslag „zonde” vindt. „En dan bedoel ik vooral dat er zeven zetels naar de PVV gaan.”

Over de tegenvallende uitslag voor de VVD, vooralsnog één zetel verlies, zegt hij: „Als we D66 erbij optellen, hebben we nog wel zeven liberale zetels.” En: „Nu moeten we maar gaan voor de Eurocommissaris.” Wie dat wordt, als opvolger van Wopke Hoekstra van het CDA, is aan het nieuwe kabinet. „Ik vind dat het Liesje Schreinemacher moet worden”, zegt Bresser. Die is nu nog minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. „Of anders Conny Helder of Aukje de Vries. In elk geval een vrouw.”

Henri Bontenbal kan zijn ‘geluk niet op’ ondanks voorlopig zetelverlies

„Ik kan m’n geluk niet op”, zegt Henri Bontenbal, partijleider van het CDA. „Dit had ik niet durven dromen”, aldus Europees lijsttrekker Tom Berendsen. Dat het zetelverlies van het CDA, min één volgens de exitpoll, door CDA’ers in de Haagse brouwerij De Prael uitbundig gevierd wordt, verklaren de twee door een vergelijking te trekken met de Tweede Kamerverkiezingen van november – het CDA zakte toen van 14 naar 5 zetels. En dus niet met die voor het Europees parlement van vijf jaar geleden.

Onvergelijkbare verkiezingen, al was het maar vanwege de lagere opkomst bij Europese verkiezingen. Maar CDA’ers noemen de meest recente Tweede Kamerverkiezingen graag, omdat ze toen een absoluut dieptepunt raakten. Sindsdien veranderde er veel in de partij, er kwam een nieuwe partijleider (Henri Bontenbal) die werkt aan een eigen verhaal, partijvoorzitter (Jean Wiertz) en er kwam een nieuwe Europese lijsttrekker (Tom Berendsen). Alle verkiezingen die niet tot net zo’n heftig verlies leiden als bij de Tweede Kamerverkiezingen zijn een meevaller.

„Dat we nu drie zetels hebben weten te behouden”, zegt Bontenbal, „is een signaal dat mensen de koers die we hebben gekozen waarderen”. Ook Berendsen ziet de uitslag als „een bevestiging dat mensen ons verhaal over normen en waarden en redelijke politiek waarderen”.

Vroeg op de avond liet ook Wopke Hoekstra zich even zien, tot vorig jaar partijleider en inmiddels Eurocommissaris. Nog voor de exitpolls moest hij weg, vanwege andere verplichtingen. Hij maakte de exitpolls niet meer mee.

SP-leider Dijk: ‘Wij gaan de komende tijd scherp en hard oppositie voeren’

„We hadden er wel iets meer van verwacht hè?” SP-leider Jimmy Dijk spreekt zijn partijgenoten toe in het Amersfoortse partijkantoor, met een zichtbaar terneergeslagen Europese lijsttrekker Gerrie Elfrink naast zich op het podium.
De SP haalt volgens de exitpoll opnieuw geen zetel in Brussel, ook al leek dat zo haalbaar. De SP kon die zetel winnen door hetzelfde percentage stemmen te behalen als in 2019, omdat er nu meer zetels te verdelen zijn. Maar zelfs dat lijkt niet te zijn gelukt.

Er is nog hoop. De SP is een van de partijen die volgens de exitpoll nét geen zetel halen, maar daar wel dichtbij zitten. De einduitslag kan zondag nog positiever uitvallen. Als de socialisten dat horen, bij de tweede exitpoll even na half tien, wordt er gejuicht. Strakke gezichten ontspannen. Een vuist gaat de lucht in. „Dáár gaan we voor”, roept iemand.

Jimmy Dijk hoopt dat vooral de PVV-deelname aan het kabinet helpt om kiezers terug te winnen. „Wij gaan de komende tijd zó scherp en hard oppositie voeren”, zegt hij vanaf het podium, „dat het glashelder wordt dat zij constant de belangen van het grote geld, het kapitaal dienen. En dat ze daarmee niet weg kunnen komen.”

Volt-leider Laurens Dassen ‘super trots’, maar hij had ook op meer gehoopt

Volt-leider Laurens Dassen is „super trots” op de mogelijke eerste Europese zetel voor zijn partij, „maar je hoopt natuurlijk dat je die tweede ook nog binnenhaalt”. Hij vindt het „een geweldig resultaat” dat zijn partij in vijf jaar „in alle politieke lagen vertegenwoordigd is”. Op basis van de exitpoll vindt Dassen dat „pro-Europese partijen hebben gewonnen vandaag, als je het pro-Europese geluid van het CDA meerekent”. Het Kamerlid roept op om Europa „dichter bij de mensen te brengen”. De Volt-voorman refereert aan de invasie van Normandië, donderdag tachtig jaar geleden: „Geeft aan hoe belangrijk Europa is”.

Dassen stelt dat Europeanen „elkaar moeten vasthouden”, om de oorlog in Oekraïne, klimaatverandering en de economische race met Amerika en China „aan te kunnen”. Hij stelt dat Europese landen de uitdagingen in hun eentje niet zullen oplossen: „Dat is de grootste misvatting van de 21e eeuw, daar zouden Poetin en Xi Jinping om lachen”.

Verder is de Volt-leider gematigd positief over de stemopkomst: „Het is meer, maar nog steeds veel te laag. Je hoopt dat de opkomst net zo hoog is als bij de Tweede Kamerverkiezingen. Dat het leeft.” Volgens Dassen moeten de politiek en media de campagne levendig maken. „En niet één keer in de vijf jaar.”

Christenunie wil ‘niet mokken’ en houdt nog drie dagen ‘hoop op de ene zetel’

Er klinkt een lang applaus als EU-lijsttrekker Anja Haga het podium opstapt. Ze wil niet „mopperen, niet mokken”, want er is nog drie dagen „hoop” op die ene zetel. En als het niet lukt, relativeert ze, „gaat de missie ook buiten Europa door”. Volgens partijleider Mirjam Bikker laten de percentages zien dat het „dieptepunt van november” aan het kantelen is. „We gaan weer vooruit”.

De SGP wordt het zetelbehoud „gegund”, zegt Bikker. Ook „nieuwkomers” PVV, BBB en NSC worden gefeliciteerd met een „knap resultaat”. Daarna wordt er geknuffeld, gezoend en „het glas geheven” op „hoopvolle politiek”. De borrelplank („niet vega”) gaat direct rond. Naar de gestopte samenwerking met de SGP, zegt Bikker later, „moet gekeken worden”, maar niet vandaag. „Nu is het eerst afwachten.”

PvdD-leider Ouwehand: ‘Groene politiek doet het goed’

„De steun voor de radicaal-rechtse coalitie brokkelt af”, concludeert PvdD-partijleider Esther Ouwehand op het podium in Park Hotel Den Haag. „En groene politiek doet het goed!”, zegt ze voor een juichende zaal. Ze is in haar toespraak minder voorzichtig over het zetelbehoud van de partij dan eerst klonk onder de leden. De partij kwam in de exitpoll van 2019 uit op nul zetels, en bleek er later toch één te krijgen. En dat zijn ze niet vergeten.

Maar Ouwehand viert de uitkomst toch alvast: „Wat een goede exitpoll, Anja houdt haar zetel!”. En daar krijgt ze de zaal toch wel in mee. De partij heeft volgens de exitpoll 4,4 procent van de stemmen binnengehaald, dat is ruim over de zeteldrempel van 3,22 procent. Het geeft wat meer vertrouwen. Lijsttrekker Anja Hazekamp houdt nog rekening met een ander resultaat, maar zegt wel dat ze na tien jaar in het Europees Parlement nog steeds wil werken aan meer rechten voor dieren.

Frans Timmermans feliciteert de PVV en viert de winst voor alle pro-Europese partijen

Nee, nee, zei politiek leider Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA tegen de meute aanhangers die gingen fluiten toen hij in zijn overwinningstoespraak PVV-leider Geert Wilders feliciteerde met zijn „grote resultaat”. „Je kunt erover denken hoe je wilt, maar in een democratisch land worden mensen die verkiezingen winnen gefeliciteerd. Ook door ons. En dat geldt ook voor Geert Wilders”. De zaal wist een bescheiden applausje op te brengen.

Ook uit de tweede exitpoll bleek, rond 21.30 uur, dat GroenLinks-PvdA voorlopig de grootste partij wordt in het Europees parlement met 8 zetels – weliswaar eentje minder dan beide partijen gezamenlijk in 2019 haalden. Ze lijken daarmee nipt de PVV te verslaan, die voorlopig op 7 zetels wordt ingeschat.

Voor Timmermans, fractievoorzitter van de gezamenlijke linkse fractie in de Tweede Kamer, is de voorlopige uitkomst van de Europese verkiezingen in Nederland – na de tweede exitpoll van 21.30 uur - heel belangrijk voor Europa. „De meeste mensen hebben vóór Europa gekozen. Europa leeft!”

Hij ziet in de meerderheid onder de pro-Europese partijen uit Nederland een belangrijk signaal aan de kiezers in de lidstaten die de komende dagen nog naar de stembus gaan. „Het is helemaal geen uitgemaakte zaak dat radicaal-rechts deze verkiezingen gaat winnen. Kijk eens wat Nederland doet. Doe hetzelfde!”

SGP is ‘dankbaar’ voor zetelwinst

Dankbaarheid is het stopwoord op het podium bij de SGP. Lijsttrekker Bert-Jan Ruissen is dankbaar dat hij en zijn team „de draad weer kunnen oppakken in Brussel en Straatsburg, om ons heldere Bijbelse geluid voort te zetten”. De afgelopen periode heeft Ruissen zich onder meer ingezet voor Europese steun aan Israël, het aanpakken van de vervolging van christenen over de hele wereld en medisch-ethische kwesties.

Ruissen nam de tijd om zich uit te speken over de voorlopige resultaten van de andere christelijke partijen. “Het is bijzonder dat het verlies voor het CDA mee lijkt te vallen.” Zij lijken van vier naar drie zetels te gaan in het Europees Parlement Goed nieuws, aldus Ruissen. “De ChristenUnie staat op nul zetels, maar er is een reëele kans dat ze op een zetel uitkomen. Dat gun ik ze van harte, want we hebben elkaar als christelijke partijen hard nodig”, vervolgde de lijsttrekker. De ChristenUnie (CU) en de SGP hebben de afgelopen veertig jaar samen een Europese lijst gehad, maar de CU zegde twee jaar terug de samenwerking op vanwege een geschil over de Europese fractie waar de partijen bij wilde horen.

Definitieve exitpoll: nog niet duidelijk wie de grootste wordt, maar flinke winst voor PVV is zeker

Bij de exitpoll van Ipsos I&O wordt in een representatieve steekproef bij verschillende stembureaus in het land aan stemmers gevraagd nogmaals hun stem uit te brengen. De exitpoll geeft daardoor vaak een accuraat beeld van de uiteindelijke verkiezingsuitslag. Bij de exitpolls geldt een foutmarge van één zetel per partij, daardoor kunnen partijen een zetel hoger of lager uitkomen.

Voor partijen met 0 of 1 zetels kan dat grote gevolgen hebben. Zo weten PvdD, NSC, Volt en SGP (alle voorlopig 1 zetel) nog niet zeker of ze ook daadwerkelijk in het Europees Parlement terecht komen. Omgekeerd gloort er voor de ChristenUnie en FVD, die nu uit Brussel lijken de verdwijnen, nog hoop.

NSC hield rekening met verlies, en is niet ontevreden

Bij NSC hield iedereen rekening met een verlies ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen van november, toen de partij twintig Kamerzetels veroverde. En een ingecalculeerde tegenvaller is geen tegenvaller. Er is daarom beleefd applaus in Café Dudok in Den Haag als volgens de eerste exitpoll om 21.00 uur de partij van Pieter Omtzigt op één zetel in het Europees Parlement staat. Partijleider Omtzigt zegt: „Het zou zomaar kunnen dat wij de eerste partij zijn die binnen een jaar zetels in het Europees Parlement, de Tweede Kamer én de Trêveszaal [waar de ministerraad vergadert, red.] heeft.”

Lijsttrekker Dirk Gotink voerde zijn Europese campagne met de slogan ‘Beperk en versterk Europa’. En misschien was die ietwat paradoxale boodschap wel typerend voor de campagne van NSC: de partij wilde eurokritisch én pro-Europees tegelijk zijn. „We hebben laten zien waar NSC voor staat, wat wij hebben bijgedragen aan de Europese discussie”, zegt Dirk Gotink.

Maar sommige van de enkele tientallen partijleden denken dat niet Europa, maar landelijke politiek de doorslag gaf bij veel kiezers. Nu is het nog zoeken naar antwoord op de vraag wat dát dan weer betekent. De peilingen zijn al langere tijd ongunstig, en NSC’ers zoeken naar verklaringen. Want als Wilders in peilingen profiteert van het coalitieakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB, waarom krijgt NSC diezelfde beloning dan niet? Kunnen NSC-kiezers van november zich er onvoldoende in vinden, of in de samenwerking met de PVV? Gaat het in Den Haag te veel over migratie, en te weinig over goed bestuur, een echt NSC-thema? Al snel na de exitpoll gaan de gesprekken aan de bar vooral over deze vraag, en niet over Europa.

VVD ‘moet uitslag nog even laten bezinken’ na voorspeld zetelverlies

De VVD’ers, bijeen in de bar van hotel Nhow in Rotterdam, reageren nauwelijks op de eerste exitpoll. Alleen bij het mogelijk verdwijnen van JA21, toch geen grote verrassing, klinkt een soort blije kreet. De VVD staat in de eerste én in de tweede exitpoll op een zetel verlies: van vijf naar vier zetels. Alisha Müller, de kandidaat op plek 5, zegt dat ze „altijd wist” dat het een „spannende plek” zou zijn. Bart Groothuis, op plek 2, zegt dat hij de voorlopige uitslag, die nog onzeker is tot zondagavond, „eerst nog moet laten bezinken.”

„Natuurlijk hadden we op meer gehoopt”, zegt lijsttrekker Malik Azmani om tien over half tien tegen de zaal. „Maar we gaan het met vier doen in Brussel.” VVD’ers leken zich van tevoren vooral druk te maken over de uitslag voor de PVV. Ze vertelden elkaar in de bar en buiten op het terras over de hogere opkomst, wat een extra voordeel kon zijn voor de partij van Wilders. „We zien”, zegt Azmani net na half tien, „géén grote politieke aardverschuiving.” Hij vindt: „We mogen hier best trots op zijn.” De zaal klapt voor hem, maar niet heel lang.

Opkomstpercentage 47 procent, beduidend hoger dan in 2019

Onderzoeksbureau Ipsos I&O heeft in de definitieve exitpoll het opkomstpercentage bijgesteld naar ongeveer 47 procent. Hierin heeft het onderzoeksbureau ook de stemmers van het laatste halfuur meegenomen. Het opkomstpercentage is hoger dan bij de vorige Europese Parlementsverkiezingen in 2019: toen was de uiteindelijke opkomst 42 procent. In 2009 en 2014 was de opkomst 37 procent.

Het hoogste opkomstpercentage in Nederland werd in 1979 gehaald. In dat jaar kon er voor het eerst gestemd worden voor het Europees Parlement en maakte 58 procent de gang naar de stembus.

Voor het eerst in jaren gejuich op verkiezingsavond bij CDA, ‘hier worden we heel blij van’

Voor het eerst in jaren klinkt er weer gejuich op een verkiezingsavond van het CDA. Niet omdat de partij zetels heeft gewonnen, maar omdat het verlies minder is dan vooraf werd gepeild – en verwacht. Het CDA heeft volgens de voorlopige uitslag een zetel verloren, en zou er drie overhouden in het Europees Parlement.

In de Haagse brouwerij De Prael, waar donderdagavond ruim honderd CDA’ers bijeen zijn gekomen, wordt het zetelverlies gevierd als winst. Partijvoorzitter Jean Wiertz noemt de uitslag „mooier dan menigeen verwachtte, hier worden we heel erg blij van”.

De halvering die werd voorzien lijkt te zijn afgewend. En wat ook bijdraagt aan de feestvreugde: het CDA heeft volgens de voorlopige cijfers meer zetels dan NSC (twee) en BBB (een), twee partijen met voormalig CDA’ers als lijsttrekkers. Beide partijen willen bovendien aansluiten bij de Europese Volkspartij, de Europese partij waar het CDA ook toebehoort. Mocht dat lukken, dan is laatstgenoemde partij binnen het Nederlandse smaldeel nog wel de grootste.

Vreugde bij Volt, maar stille hoop op tweede zetel

De Nederlandse tak van Volt lijkt in het Europees Parlement te belanden. De pan-Europese partij staat in de Nederlandse exitpoll van donderdagavond op een zetel. De voorwaardelijke uitslag werd met een dubbel gevoel ontvangen in het Amsterdamse Bar Bistro Bureau. „De stap van nul naar een is oneindig groot, maar we hopen stiekem wel dat er een tweede zetel bij gaat komen”, aldus Reinier van Lanschot, de nummer een op de lijst. Anna Strolenberg - de nummer twee – beaamt dat: „Je wilt graag wat meer. Het is heel dubbel. Je hebt een zetel, maar je wilt er zelf ook graag inkomen.”

Volt Nederland deed in 2019 ook al mee aan de Europese verkiezingen, maar behaalde toen geen zetels. Het Duitse Volt behaalde toen wel één zetel.

PVV-leider Wilders maakte er een strijd met Timmermans van, en verloor die

Heeft Geert Wilders gelachen of gevloekt bij de zeven zetels die de PVV volgens de eerste prognose in het Europees Parlement krijgt? Vrijwel niemand weet het antwoord op die vraag, want de PVV-leider brengt de verkiezingsavond door zoals hij gewend is: op zijn kantoortje in het Tweede Kamergebouw, zonder pers of publiek.

Daarachter zit een eenvoudige calculatie: wat heeft Wilders eraan om iets te organiseren? Vorig jaar in november maakte hij een uitzondering. De voorspelde winst bij de Tweede Kamerverkiezingen was zo groot dat de partij een feestje aandurfde en in allerijl een Schevenings café afhuurde.

Tweestrijd tussen Wilders en Timmermans
Nu boekt de PVV opnieuw enorme zetelwinst. In 2019 bleef de partij nog zetelloos achter na de verkiezingen. Toch smaakt het succes niet zo zoet als toen, want GroenLinks-PvdA komt in de prognose uit op één zetel meer. Wilders maakte van de campagne zelf een tweestrijd tussen die partij en de PVV, tussen Frans Timmermans en hemzelf. Die strijd wint Wilders dus niet.

Een strategische fout? De partij kon eigenlijk niet anders, zeiden PVV’ers de afgelopen dagen. „Als we niet de grootste zouden worden, zal dat hoe dan ook het verhaal in de media worden”. Dan kon Wilders er beter op inspelen, vinden ze bij de PVV. Zo kon Wilders in elk geval zijn eigen achterban met een sterke boodschap activeren om te gaan stemmen.

Deels is dat gelukt, maar wegblijvende kiezers blijven voor de PVV een probleem. Schrale troost voor Wilders en Sebastiaan Stöteler, de lijsttrekker van de fractie in Brussel. De Europarlementariërs van GroenLinks en PvdA gaan straks weer bij hun eigen overkoepelende partijen zitten (de groenen en de sociaaldemocraten) dus de PVV wordt hoe dan ook de grootste fractie.

Gejuich bij PvdD-bijeenkomst om zetelbehoud

De exitpoll wijst op zetelbehoud voor de Partij voor de Dieren. Als dat bekend wordt, klinkt gejuich op de partijbijeenkomst van de PvdD in de kleine zaal van Park Hotel Den Haag. Veel luider nog is het gejuich als bekend wordt dat Forum voor Democratie op geen enkele zetel lijkt te kunnen rekenen, in plaats van de vier die ze bij de vorige verkiezingen kregen.

Lijsttrekker Anja Hazekamp waarschuwt vooraf aan de exitpoll al: „Laat je niet uit het veld slaan door wat voor exitpoll dan ook, wij weten zondagavond pas of we onze zetel behouden.” Bij de Europese verkiezingen in 2019 leek de PvdD eerst geen zetel te behouden, bij de definitieve uitslag kreeg de partij die toch. Dat lijkt ook de eerste reactie van de partijleden te kleuren.

Die exitpoll is een goed teken, maar de echte uitslag weten we nog niet, concluderen Gaby Markandu en Ewout van Hoek, beiden kandidaat-Europarlementariër. Kandidaat Ronan van Langen vermoedt dat, naast de klimaat- en natuurstandpunten van de partij, ook „het opkomen voor Palestina” kiezers trekt, die anders misschien bij GroenLinks-PvdA uitkomen. Partijleider Esther Ouwehand zal de zaal na de tweede exitpoll toespreken.

Van der Plas slaat handen voor haar gezicht: ‘Twee f*cking zetels’

En weer slaat Caroline van der Plas haar handen voor haar gezicht. „Twéé f*cking zetels”, roept de BBB-leider van blijdschap in dorpscafé Braakhekke in het Overijsselse Bathmen.

Het lijkt weer even op het feestje van maart 2023, toen BBB de grote winnaar van de provinciale verkiezingen werd. Nu wint BBB volgens de exitpoll de eerste twee zetels in het Europees Parlement – één meer dan gepeild. Die zetels heeft BBB gewonnen met een Europa-kritische boodschap. De EU is er voor economische samenwerking, internationale veiligheid, het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het versterken van regio’s, vindt BBB. Verder moet Europa zich terughoudend opstellen en geen „regelzuchtige ballast” voor „soevereine landen” zijn.

De Europese lijsttrekker Sander Smit hield het vooraf op drie tot vijf zetels, maar „alles is winst”, zei hij. Deze exitpoll zou betekenen dat de nummer twee op de lijst, Jessika van Leeuwen, ook naar het Europees Parlement kan. Wat gaat ze daar doen? „Eerst een mooie stoel uitzoeken”, zegt ze opgelucht. „Caroline heeft met één Kamerzetel in Den Haag geluid voor tien gemaakt. Dat gaan wij met twee zetels in Brussel doen.”

Gelaten gezichten op partijkantoor van ChristenUnie, dat mogelijk uit Europees Parlement verdwijnt

De gezichten op het partijkantoor van de ChristenUnie in Amersfoort staan gelaten na de eerste exitpoll. Een zachte „ah” bij de bekendmaking van de uitslag voor de CU, én daarna bij de SGP. Want de ChristenUnie lijkt een zetel te verliezen, terwijl de SGP er wél een lijkt te behouden (samen hadden ze er lang twee). Hij hield zijn hart vast, zei demissionair minister Piet Adema nog tegen de anderen vlak voor de eerste exitpoll. Voorlopig berusten de aanwezigen erin dat zondag pas écht duidelijk wordt of ze nog een zetel krijgen. Pas dan wordt de definitieve uitslag bekendgemaakt.

Met de gepeilde zetel verlies weet de ChristenUnie het tij voor zichzelf nog niet te keren. Een halfjaar geleden halveerde de partij bijna in de Tweede Kamerverkiezingen (5 naar 3 zetels). Ook het besluit om, na het intreden van Forum voor Democratie in de Europese partijfamilie ECH in 2019, niet meer in een gezamenlijke lijst met SGP de Europese Verkiezingen in te gaan pakt vooralsnog niet goed voor ChristenUnie uit.

Voorzichtig hopen is alles wat SP’ers nog rest nu eerste exitpoll hen met lege handen achterlaat

In stilte staren SP’ers naar de tv-schermen in hun partijkantoor in Amersfoort. Sommigen kijken elkaar vragend aan. Hun partij staat niet in de rij met winnaars en verliezers. Maar wat betekent dat? En dan komt het verlossende woord: de partijen die hier niet tussen staan kregen vijf jaar geleden geen zetel, „en nu weer niet”.

Het is een zware domper voor de SP, die al sinds 2015 geen zetels meer weet te winnen. De partijtop was ervan uitgegaan dat die ene zetel nu wél realistisch is.
Het zou zo mooi zijn, zeiden SP’ers, als de nieuwe partijleider Jimmy Dijk begint met een zetelwinst. Hij volgde Lilian Marijnissen op, die in december opstapte na haar zevende verkiezingsnederlaag op rij.

Wat de socialisten nu nog rest: heel voorzichtig hopen. Op een zetel bij de exitpoll van half tien, of in de einduitslag. Bij de Europese verkiezingen van 2015 en 2019 was de exitpoll te positief over de SP, en viel de officiële uitslag één zetel lager uit. Zou er dan nu misschien een zetel bij kunnen komen? Tot zondagavond zullen de SP’ers nog in spanning zitten.

Vreugde bij D66 na voorspelde drie zetels

„In een naïeve bui hoop ik weleens op drie zetels”, zei D66-campagneleider Wieke Paulusma een half uurtje voor de bekendmaking van de exitpoll. „Maar met twee zetels zou ik tevreden zijn. Dan hebben we de stijgende lijn weer te pakken, na de Tweede Kamerverkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen”.

Een half uur later kon Paulusma, Tweede Kamerlid en zorgwoordvoerder van D66, haar geluk niet op. De zaal vol partijleden, bijeen in het Haagse restaurant Bleyenberg, ontplofte. D66 staat vooralsnog op drie zetels, een meer dan uit de peilingen bleek. En de links-progressieve concurrent Volt, die groter dreigde te worden, lijkt te blijven steken op één.

D66-partijleider Rob Jetten verwees in zijn speech, als verklaring voor de onverwachte drie zetels, ook naar de VVD: „Die partij heeft een zetel verloren. Ik denk dat een deel van de liberale kiezers op ons heeft gestemd omdat ze niet blij zijn met de samenwerking met extreem-rechts.”

Enkele zetel met voorzichtig optimisme ontvangen door SGP-delegatie

De SGP eindigt volgens de exitpoll om 21.00 uur op één zetel in het Europees Parlement. Een resultaat dat met een kort maar enthousiast applaus wordt ontvangen door de SGP-leden die zich hebben verzameld in restaurant Duikenburg in Echteld, in hartje biblebelt. Zij hadden wel gehoopt maar niet per se gedacht dat hun partij in het Europees Parlement zou kunnen blijven: volgens de laatste peilingen van Ipsos I&O zou de partij niet genoeg stemmen halen.

De definitieve uitslag wordt pas zondag bekendgemaakt, dus die ene zetel van de SGP is nog altijd niet zeker. Sjon van der Ree Doolaard, die het welkomstpraatje hield, temperde van tevoren alvast de verwachtingen: „Als er straks staat dat we nul zetels hebben, zouden we ook nog op een kunnen eindigen. En als er staat dat het er eentje wordt, kunnen het er zelfs twee worden!” De zaal lachte hartelijk mee – één zetel is voor SGP het hoogst haalbare op dit moment.

De broederpartij van de SGP, de ChristenUnie (CU), verloor volgens de eerste exitpoll haar enige zetel. Sinds de eerste Europese verkiezingen in 1979 vormden de SGP en de CU samen één lijst. De CU zegde die samenwerking twee jaar geleden op omdat de partij naar een andere, minder conservatieve Europese fractie wilde overstappen. SGP-Lijsttrekker Bert-Jan Ruissen zei voor de eerste exitpoll dat hij het jammer vindt dat de samenwerking met de ChristenUnie is stukgelopen: „Dat maakt deze verkiezingen voor ons allebei risicovol”. Het lijkt voorlopig voor hem goed uitgepakt te zijn, voor de CU niet.

Volledige exitpoll: VVD, D66 en CDA volgen op gepaste afstand, BBB en NSC nieuw in Europees Parlement

Volgens de exitpoll van Ipsos I&O volgen VVD, D66 en CDA op gepaste afstand van GroenLinks-PvdA en PVV. VVD blijft volgens de prognose met 4 zetels in het Europees parlement, D66 bemachtigt er 3. Het CDA heeft voorlopig 3 zetels en is volgens de exitpoll daarmee groter dan NSC en BBB.

Die twee partijen gaan voor het eerst het Europees Parlement in, zo lijkt het. BBB heeft volgens de prognose 2 zetels, NSC 1. De SP keert mogelijk terug in het Europees parlement, de partij heeft volgens de prognose 1 zetel. FVD, ChristenUnie en 50Plus verdwijnen uit het Europees parlement, als de exitpoll hetzelfde blijkt als de daadwerkelijke uitslag.

Bij GroenLinks-PvdA wordt pas echt gejuicht na de 7 zetels voor de PVV

„Acht zetels voor GroenLinks-PvdA”. Er stijgt een licht, beetje aarzelend gejuich op. En eigenlijk vooral bij politieke kopstukken die elkaar vooraan in de zaal in de armen vallen.

Dan vermeldt de NOS-presentatrice het vervolg van de eerste exitpoll van 21.00 uur. „PVV zeven zetels”. Nu barst er pas echt hard gejuich los, door de héle zaal. De ongeveer vijfhonderd leden van GroenLinks en PvdA lijken dan pas te geloven dat het een feestelijke avond wordt in het Utrechtse muziekcentrum TivoliVredenburg. Omdat de gecombineerde linkse lijst het belangrijkste doel van de verkiezingscampagne voor het Europese parlement heeft bereikt: groter worden dan de PVV van Wilders. En daarmee een duidelijk signaal afgeven: de meerderheid van de Nederlandse kiezers is tegen het aanstaande radicaal-rechtse kabinet onder leiding van Wilders.

Omdat de definitieve uitslag pas op zondagavond bekend wordt, weten de aanwezigen wel dat het zeteltal nog kan schuiven – eentje minder, eentje meer – en ook bij de PVV. Dus staat het nog lang niet vast dat GroenLinks-PvdA, zes maanden na de Tweede Kamerverkiezingen waarin zij tweede werd, echt de grootste partij wordt.

Exitpoll: GroenLinks-PvdA grootste partij met 8 zetels, PVV volgt met 7 zetels

GroenLinks-PvdA heeft volgens de exitpoll, die kan afwijken van de daadwerkelijke uitslag, de meeste stemmen gekregen bij de Europese verkiezingen. Volgens de prognose komt de partij uit op 8 zetels in het Europees Parlement. PVV volgt met 7 zetels. In totaal zijn er in Nederland 31 zetels te verdelen – het Europees parlement kent er in totaal 720. De daadwerkelijke uitslag wordt zondagavond bekendgemaakt.

Hoeveel zetels de PVV precies heeft bemachtigd is nog niet duidelijk, maar dat de partij met overtuiging terugkeert in Brussel is zeker. Het aantal zetels volgens de prognose voor de PVV is iets lager dan volgens de laatste peilingen, waarin de PVV 8 zetels kreeg. GroenLinks-PvdA krijgt volgens de prognose evenveel zetels als de laatste peiling van Ipsos I&O.

Exitpoll kan afwijken van daadwerkelijke uitslag, die pas zondag bekend wordt

Om 21.00 uur komt Ipsos I&O met de exitpoll van de Europese Verkiezingen. Prognoses van het onderzoeksbureau komen weliswaar grotendeels, maar lang niet altijd volledig overeen met de daadwerkelijke uitslag. Die wordt zondagavond pas bekend, nadat de inwoners van alle EU-lidstaten hebben kunnen stemmen. In het overgrote deel van de EU-landen kunnen inwoners zondag pas naar de stembus.

In 2019 week de werkelijke uitslag voor vier Nederlandse partijen af van de exitpoll. Volgens de prognose kregen de PVV en SP toen beide één zetel, maar de partijen bleken uiteindelijk onvoldoende stemmen te hebben bemachtigd voor een plek in het Europees parlement. Partij voor de Dieren stond na de prognose juist op nul zetels, maar ging uiteindelijk met één zetel het parlement in. Ook zat de exitpoll er bij de PvdA – toen de grootste – naast: die partij kreeg niet 5 maar 6 zetels.

De exitpoll, maar ook de daadwerkelijke uitslag is moeilijk naast de uitslag van 2019 te houden. Dat komt doordat Nederland volgens een nieuwe verdeling van het Europees parlement 31 van de 720 zetels krijgt – dit zijn er nu nog 29. Dit betekent dat een Nederlandse partij die bij deze verkiezingen evenveel stemmen krijgt als het in 2019 kreeg, nu mogelijk een parlementariër méér naar Brussel mag sturen.

Wie de grootste partij wordt bij Europese verkiezingen minder relevant

De strijd om wie de grootste Nederlandse partij wordt is bij de Europese verkiezingen een stuk minder relevant dan bij landelijke verkiezingen. Ten eerste omdat Nederlandse partijen onderdeel zullen worden van verschillende Europese fracties met daarin partijen uit de andere EU-lidstaten, die het onderling in hoofdlijnen maar niet overal over eens zijn. Voor Nederlandse partijen is het mede daarom lastig om specifieke plannen uit verkiezingsprogramma’s te realiseren.

De invloed van de grootste Nederlandse partij zal daarnaast nauwelijks groter zijn dan die van partijen die het iets minder goed hebben gedaan. Weliswaar heeft Nederland er twee zetels bij gekregen, toch zal na de verkiezingen slechts zo’n 4,5 procent van het totaal aantal Europarlementariërs Nederlander zijn.

Daar komt in het geval van GroenLinks-PvdA – bij de laatste peilingen samen met de PVV de grootste – bij dat de twee linkse partijen in het Europees parlement worden verdeeld over twee verschillende fracties. PvdA wordt onderdeel van de Socialisten en Democraten (S&D), net als onder meer de Duitse SPD en de Spaanse PSOE. GroenLinks wordt onderdeel van De Groenen, met onder meer Die Grünen uit Duitsland.

In welke fractie de PVV terecht komt, is überhaupt nog niet duidelijk. De radicaal-rechtse partij wil een nieuwe fractie in met de partij van de Franse Marine Le Pen (Rassemblement National). Mogelijk wil de Italiaanse partij Fratelli d’Italia van premier Giorgia Meloni zich daar ook bij voegen.

Ipsos I&O: landelijke opkomst eind middag 29 procent, flink hoger dan in 2019

De opkomst voor de Europese verkiezingen lag in Nederland om 17.45 uur op 29 procent, meldt Ipsos I&O. Dat is hoger dan in 2019, toen de opkomst rond dat tijdstip 24 procent was. In 2019 ging uiteindelijk 42 procent van de Nederlandse stemgerechtigden naar de stembus. Het volgende voorlopige landelijke opkomstpercentage volgt rond 19.45 uur.

In Utrecht was om 18.00 uur de opkomst 38 procent, in 2019 was dat nog 30,5 procent op dat tijdstip. Amsterdam kreeg vooralsnog van 30,5 procent van de kiesgerechtigden een bezoek bij een stembus, vijf jaar eerder was dit 21,7 procent. Een kleiner deel van 24,8 procent bracht tot nu toe in de hoofdstad een stem uit voor het referendum over de hoofdgroenstructuur.

In Den Haag ging 29 procent van de kiezers stemmen, terwijl in Rotterdam tot nu toe een stuk minder mensen naar de stembus gingen. Daar ligt het percentage aan het einde van de donderdagmiddag op 24,3 procent.

EVP-fractie staat open voor partij Hongaarse Péter Magyar, politiek uitdager Orbán

Het staat de Hongaarse politicus Péter Magyar vrij om zich na de Europese verkiezingen met zijn partij bij de Europese Volkspartij (EVP) te voegen. Dat meldt Politico donderdag op basis van uitspraken van Manfred Weber, leider van de EVP.„Onze deuren zijn open”, zei Weber. De EVP is een verzameling van centrumrechtse partijen, onder andere het CDA en de Christenunie zijn onderdeel van de fractie.

Magyar is een voormalig medewerker van Fidesz, de partij van Viktor Orbán. Na zijn vertrek bij Fidesz sloot hij zich aan bij de partij Respect en Vrijheid en groeide hij uit tot de politiek uitdager van Orbán. Nu doet Magyar met die partij een gooi naar zetels in het Europees parlement. Volgens Politico heeft hij goede kans om zetels te winnen.

Fidesz was voorheen ook onderdeel van de EVP maar stapte er in 2021 uit. Dit nadat een meerderheid van de EVP had gestemd voor nieuwe regelgeving die het mogelijk zou maken om leden uit de fractie te zetten. De verwachting was de EVP Fidesz uit de fractie zou stemmen.

Ipsos I&O: landelijke opkomst halverwege de middag op 23 procent, hoger dan in 2019

De opkomst voor de Europese verkiezingen lag in Nederland om 15.45 uur op 23 procent. Dat is hoger dan in 2019, toen de opkomst rond dat tijdstip 19 procent was. In 2019 ging uiteindelijk 42 procent van de Nederlandse stemgerechtigden naar de stembus. Het volgende voorlopige landelijke opkomstpercentage volgt rond 17.45 uur.

In Rotterdam lag de opkomst rond 16.20 uur op 18,6 procent. Bij de vorige Europese verkiezingen in 2019 stemde uiteindelijk 34 procent van de kiesgerechtigde Rotterdammers. In Den Haag stemde tot dusver 22,8 procent en in Eindhoven 21,8 procent. In Utrecht is de opkomst met bijna 30 procent tot nu toe hoger dan in de andere grote steden.

Amsterdam heeft nog geen nieuwe cijfers bekendgemaakt. Rond 13.00 uur had 14,7 procent van de Amsterdammers die dat mogen, gestemd.

Vijf gemeenten stemmen als proef met kleiner stembiljet met andere opmaak

In Alphen aan den Rijn, Boekel, Borne, Midden-Delfland en Tynaarlo kunnen kiezers donderdag hun stem voor het Europees Parlement uitbrengen op een nieuw, klein stembiljet. Het ziet er anders uit en meet maar 40 bij 30 centimeter. Het gaat om een proef, schrijft de Rijksoverheid.

De opmaak van het stembiljet is het belangrijkste verschil. Op het nieuwe biljet staan op de bovenste helft alleen de namen en logo’s van de partijen, op de onderste helft de nummers – niet langer de namen – van de kandidaten. De kiezer brengt zijn stem uit door het vakje rood te maken van de partij van zijn voorkeur, en vervolgens het vakje bij het nummer van de gewenste kandidaat. Een namenlijst hangt in de stembureaus en in de stemhokjes.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken bekijkt na de verkiezingen hoe de proef is verlopen en wat er beter kan. Daarna besluit het ministerie of het nieuwe stembiljet in heel Nederland wordt ingevoerd. Daarvoor is een wijziging van de Kieswet nodig. Demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken, CDA) hoopt dat „met de gemeenteraadsverkiezingen in 2026 iedereen kan stemmen met het nieuwe stembiljet”.

Websites CDA, PVV en FVD tijdelijk slecht bereikbaar door DDoS-aanval

Diverse media melden dat de websites van de PVV, FVD en het CDA vanmiddag minder bereikbaar waren in verband met een DDoS-aanval. Het CDA berichtte op X dat de website door een zware DDOS-aanval tijdelijk minder bereikbaar was maar inmiddels geen problemen meer heeft.

FVD-leider Thierry Baudet plaatste ook een bericht op X waarin hij sprak van een „Matrix attack”. „Hele team werkt overuren om de aanval af te slaan. Russen?” aldus Baudet, met een lachende emoji.

Opkomst voor het middaguur vergelijkbaar met 2019

In Breda overtreft de opkomst voor het middaguur die van de vorige Europese verkiezingen rond diezelfde tijd, maar landelijk ligt het opkomstpercentage volgens onderzoeksbureau Ipsos I&O gelijk aan dat van 2019, meldt de NOS. Het onderzoeksbureau noteerde om 10.30 uur een opkomstpercentage van 7 procent.

In Breda waren rond 11.00 uur 9.287 stemmers geteld, meldt de gemeente op haar X-kanaal. Dat is 6,5 procent, wat meer is dan in 2019 rond diezelfde tijd. In Utrecht werd het hoogste opkomstpercentage in vergelijking met andere grote Nederlandse steden genoteerd: daar stemden donderdagochtend al 12 procent van de kiesgerechtigden, meldt persbureau ANP. Dat zijn ongeveer 33.000 mensen. Ook vanuit Nijmegen en Den Haag komen cijfers: in die eerste stad heeft bijna 10 procent gestemd. In Den Haag is dat 8 procent.

In Rotterdam brachten al ongeveer 36.500 inwoners hun stem uit. Dat is bijna 8 procent van de stemgerechtigden in de Zuid-Hollandse stad. En op Schiermonnikoog, de kleinste gemeente van Nederland, heeft op papier al 38 procent van de stemgerechtigden donderdag voor het middaguur gestemd, al is niet zeker of alle stemmen van inwoners van Schiermonnikoog komen, of ook van Nederlandse toeristen van buiten het eiland. Vorige keer, in 2019, werd de hoogste opkomst van het land op het Waddeneiland gemeten. Landelijk was de opkomst toen 41,9 procent, op Schiermonnikoog lag die toen rond de 80 procent.

In 2019 lag de opkomst van Europese verkiezingen EU-breed op 51 procent, wat hoger was dan in 2014 en de verkiezingen daarvoor. Van alle EU-landen was de opkomst in 2019 in België, waar een stemplicht geldt, het hoogst (88,4 procent) en in Slowakije het laagst (23,7 procent).

In beeld: Haagse politici brengen hun stemmen uit

Onder meer Geert Wilders (PVV), Henri Bontenbal (CDA) en Pieter Omtzigt (NSC) hebben donderdag al vroeg gestemd. Bontenbal deed dat direct om 07.30 uur in Rotterdam. Enkele prominenten delen op bijvoorbeeld X op wie zij stemmen.

Meer Nederlandse kandidaten en meer partijen dan ooit tijdens Europese verkiezingen

Met maar liefst 497 kandidaten stonden er nog nooit zoveel Nederlanders op de kieslijst voor de Europese verkiezingen. Ook het aantal partijen is met twintig hoger dan ooit. Dat meldt persbureau ANP op basis van eigen tellingen.

Het kandidatenaantal had zelfs boven de 500 kunnen uitkomen, als de partij Jezus Leeft niet werd afgekeurd door de Kiesraad. De partij had de aanmeldformulieren niet goed ingevuld. 50PLUS heeft de meeste kandidaten met, what’s in a name, 50 mensen. Daarna komen Piratenpartij-De Groenen (47) en Partij voor de Dieren (41).

GroenLinks en PvdA delen dit jaar voor het eerst een lijst voor de Europese verkiezingen, met daarop 20 kandidaten. Eerder hadden beide partijen ongeveer zoveel eigen kandidaten. De SGP en de ChristenUnie gaan juist uit elkaar dit jaar. Zij hadden bij de vorige verkiezingen samen 30 kandidaten, nu hebben zij er bij elkaar opgeteld 58. In totaal zijn er voor Nederland 31 zetels te verdelen in het Europees Parlement.

In Amsterdam, Alkmaar en Katwijk brengen inwoners ook een stem uit in referenda

Donderdag kunnen sommige Nederlanders naast de Europese verkiezingen ook een stem uitbrengen in referenda. In de gemeente Amsterdam is dat het ‘Hoofdgroenstructuur’-referendum. In Alkmaar gaat de vraag om het wel of niet invoeren van een algeheel vuurwerkverbod en in Katwijk stemmen inwoners voor of tegen betaald parkeren.

In het eerste stadsbrede referendum in meer dan twintig jaar moeten Amsterdammers beantwoorden of ze voor of tegen het „voorgenomen raadsbesluit over de Hoofdgroenstructuur” zijn. Dat voorgenomen besluit richt zich op het beschermen van ‘groene’ gebieden tegen bebouwing. In een beleidsdocument heeft de gemeente opgenomen welke groene gebieden niet bebouwd mogen worden. Daar moeten Amsterdammers dus over stemmen. „Trap er niet in” zeiden de initiatiefnemers van het referendum eerder tegen NRC. Zij vrezen dat door ruimte voor uitzonderingen de bescherming van groen gebied in de praktijk zal tegenvallen.

In Alkmaar en Katwijk is de vraag die stemgerechtigden moeten beantwoorden minder ingewikkeld. Wie in Alkmaar ‘voor’ aankruist, stemt in met het instellen van een algemeen vuurwerkverbod in de gemeente. Stemt iemand ‘voor’ in Katwijk, dan stemt hij voor het realiseren van meer betaalbare woningbouw door het uitbreiden van gereguleerd parkeren in hun gemeente. De referenda zijn niet bindend en dienen daarom als advies aan de gemeenteraden. Die besluiten vervolgens wat ze ermee doen.

Bijna de helft van Nederlanders wil opnieuw grenscontroles tussen EU-lidstaten tegen immigratie

Bijna de helft van de Nederlanders wil opnieuw grenscontroles tussen EU-lidstaten om immigratie te verminderen, concludeert het Kieskompas op basis van antwoorden van 51.000 respondenten die de stemhulp in aanloop naar de Europese verkiezingen invulden. Dat meldt persbureau ANP. „Om immigratie te verminderen, moeten er weer grenscontroles tussen EU-landen komen”, luidde de stelling van het Kieskompas.

De meeste voorstanders van grenscontroles wonen in Drenthe, Friesland en Overijssel. In Drenthe is dit zelfs bijna zestig procent. Ook langs de scheidslijn van leeftijd en opleidingsniveau zijn grote verschillen te zien. Zo is 67 procent van de praktisch opgeleiden voorstander van grenscontroles, ten opzichte van 27 procent hbo- of wo-opgeleiden. Ruim de helft van de 65-plussers pleit voor grenscontroles, tegenover een derde van de mensen tot 34 jaar.

Negen op de tien voorstanders van grenscontroles zijn van plan om voor het Europees Parlement op de PVV of op Forum voor Democratie te stemmen. De mensen die voornemens zijn op GroenLinks/PvdA, Volt en D66 te stemmen zijn bijna allemaal tegen het plan.

Nederland gaat vandaag stemmen voor een nieuw Europees Parlement

Vanaf 07.30 uur kan er donderdag door heel Nederland gestemd worden voor een nieuw Europees Parlement. Nederland trapt daarmee als een van de eerste Europese landen de verkiezingen af, die vier dagen zullen duren.

Bijzondere of mobiele stembureaus hanteren andere openingstijden. Dat zijn bijvoorbeeld stemlocaties op stations die eerder opengaan. Op de meeste plekken kan tot 21.00 uur worden gestemd. Vanaf 21.00 uur is een eerste exitpoll te verwachten. De officiële uitslag is zondag, nadat in alle EU-lidstaten is gestemd.

In Castricum ging precies om middernacht een stembureau open. Dat is een traditie in het Noord-Hollandse dorp. Ook op andere plekken in Nederland waren midden in de nacht open voor stemgerechtigden.

Alles wat je moet weten voordat je gaat stemmen

Waarom doen deze verkiezingen ertoe? En wat zijn de grote thema’s? Lees het hier:

Welkom in dit blog

Vandaag gaat Nederland als eerste van de 27 EU-lidstaten naar de stembus, voor 31 zetels in het Europees Parlement. Lees hier ons vorige blog terug.